حِسام‌الدين : (عربي) 1- (در قديم) شمشير دين؛ 2- (اَعلام) 1) حسام‌الدین چلبی: [622-683 قمری] صوفی اهل آسیای صغیر، از تبار ایرانی (مردم ارومیه)، مرید، شاگرد، دوست و جانشین مولوی، که مثنوی مولوی به خواهش و بنام او سروده شده است؛ 2) حسام‌الدین خلیل: اتابک لر کوچک [قرن 7 هجری] که به دست سردار خلیفه‌ي بغداد کشته شد و جسدش را سوزاندند؛ 3) حسام‌الدین علی: از شاهان آل شنسب، که نظامی عروضی [در سال 550 هجری] چهارمقاله را به نام او نوشته است؛ 4) حسام‌الدین عمر: اتابک لر کوچک [693 هجری]، که بر اثر مخالفت امیران جایش را به صمصام‌الدین محمود داد و با او در حکومت شریک شد. در سال 695 هجری به فرمان غازان خان کشته شد.

حِسان : (عربي) 1- بسيار نيكو، بسيار خوب، نيكروي؛ 2- (اَعلام) حسان ابن ثابت [قرن اول هجری] شاعر عرب ملقب به «شاعر پیامبر» بعدها از هواداران معاویه شد.

حسن : (عربي) 1- نيكو، خوب، زيبا، جميل؛ 2- (در فقه) ويژگي حديثي كه سنديت آن معتبر است؛ 3- (اَعلام) 1) حسن ابن علي(ع): [3-50 قمری] [= امام حسن مجتبی(ع)] دومین امام شیعیان؛ 2) ابومحمّد حسن ابن علی: [232-260 قمری] [= امام حسن عسکری(ع)] یازدهمین امام شیعیان؛ 3) حسن بصری، ابوسعید: [21- 110 قمری] فقیه و محدث عرب، ساکن بصره، از پیشگامان تصوف؛ 4) حسن جلایری: بنیانگذار و نخستین شاه [740-757 قمری] سلسله‌ي جلایریان، معروف به حسن ایلکانی و شیخ حسن بزرگ؛ 5) حسن غزنوی: شاعر و واعظ فارسی زبان معروف به سیّد اشرف؛ 6) حسن صباح: [قرن 5 و6 هجری] رهبر [483 -518 قمری] اسماعیلیان ایران و بنیانگذار دولت اسماعیلیان در الموت.

حَسُّون : (عربی) 1- نام پرنده‌اي، سهره؛ 2- (در عربی) شُوَیکیّ؛ 3- (در گویشهای محلی خوزستان) مُصَغر حسن و گاه برای تحبیب به معنی حسن دوست داشتنی.

حَسيب : (عربي) 1- (در قديم) داراي فضل و كمال اكتسابي يا ذاتي، بزرگوار؛ 2- از اسامي خداوند.

حسين : (عربي) 1- خوب، نيكو؛ 2- (اَعلام) 1) حسین ابن علی: [= امام حسین (ع)] [4-61 قمری] سومین امام شيعيان، ملقب به سِیدالشُهَدا و خامس آل عبا، که خلافت یزید ابن معاویه را نپذیرفت و در جنگ با سپاهیان اموی همراه جمعی از یارانش شهید شد؛ 2) حسین ابن روح نوبختی: [قرن 4 هجری] سومین نایب از نایبهای چهارگانه‌ي امام قائم شیعیان، حضرت مهدی (ع)؛ 3) حسین ابن محمّد آوی: [قرن 8 هجری] اولین مترجم کتاب محاسن اصفهان مافروخی از عربی و فارسی؛ 4) حسین ابن منصور: [قرن 4 هجری] اندیشمند ایرانی، از مردم فارس، از بزرگان صوفیه و مؤلف چندین کتاب، که تنها یکی از آنها به عربی در دسترس است، به نام کتاب الطَّواسین. او در بغداد 8 سال زندانی و پس از آن تکفیر و سنگسار شد و جسدش را سوزاندند؛ 5) حسین ایلکانی، نام دو تن از شاهان جلایری. حسین اول: (= حسین جلایر) سومین شاه [776-784 قمری] سلسله، که در تبریز بر تخت نشست و به دست برادرش احمد ایلکانی کشته شد. حسین دوم: (= حسین ابن علاءالدوله) آخرین شاه [827-835 قمری] سلسله‌ي ایلکانی، که بر بخشی از عراق حکومت کرد، به دست قراقوینلوها کشته شد؛ 6) حسین بایقرا: شاه [873-911 قمری] سلسله‌ي تیموری در خراسان و ماوراءالنهر، که علیشیر نوایی وزارت او را داشت؛ 7) حسین صفوی: شاه ایران [1105-1135 قمری] از سلسله‌ي صفوی، معروف به شاه سلطان حسین، که افغانان در زمان او به ایران حمله و او را از سلطنت خلع کردند و پس از مدتی کشتند.

حِكمت : (عربي) 1- معرفت به مسائل، خردمندي، فرزانگي؛ 2- سخن اخلاقي، پند، اندرز؛ 3- علم خداوند.

حكيم :(عربي) 1- پزشك، طبيعت، دانا، خردمند، فرزانه، دانا به چيزي (داننده‌ي امري)؛ 2- از نام‌هاي خداوند.

حَمّاد : (عربي) بسيار سپاسگزار، بسيار حمد كننده و ستاينده.

حمد : (عربي) 1- شکرگزاری کردن، سپاس و ستایش کردن، شکر، سپاس؛ 2- الحمد، سوره ی اول از قرآن کریم دارای هفت آیه، فاتحة الکتاب.